Četvrtak, 20.07.2023 | 04:40

Tragom rimskih legija

Preko Maljena je prolazio rimski put (magistrala) od Salona (Solin u Dalmaciji) do nekadašnje jedne od prestonice Rima Sirmijuma (Sremska Mitrovica), i bio je obezbeđen utvrđenjima i posadama Rimljana. Ko su bili ti Rimljani? Vojnici koji su čuvali put i granicu (limes) Dalmacije i Panonije. Vreme je ostavilo malo tragova koje ih svedočni, kao što je na primer spomen-ploča sa imenima vojnih lica u banji Petnica, verovatno civilnom podgrađu utvrđenja.

Zna se pouzdano da je još u rimsko doba preko Divčibara vodio put koji je spajao sadašnji valjevski i užički kraj. Od Požege na sever put je išao levom obalom Skrapeža do sela Zaselja. Tu se na zapadne ogranke valjevske Crne Gore, ili tačnije, na padine Crnokose prelazilo rimskim mostom, čiji su se ostaci 1907. godine još uvek videli, a danas su sasvim nestali sa površine zemlje. Severno od sela Kalenića pronađeni su rimski natpisi. Sve to pokazuje da je tuda prolazio neki rimski put.

Severno od Bobije na Crnokosi nalazi se lokalitet Grad, a u njegovoj neposrednoj blizini su potesi Gradina i Carina. Na desnoj obali Tairovačkog potoka, koji je desna pritoka Skrapeža, nalaze se ostaci većeg srednjovekovnog grada, koji se danas naziva Zlostup. Prateći položaj gradina i ostatke srednjovekovnih utvrđenja može da se utvrdi pravac trase dalje prema severu. Put je prolazio pored gradine u današnjem selu Popoviću, zatim južno od ostataka srednjovekovnog grada Paramuna, prema takođe srednjovekovnom gradu Taoru, pa preko Maljena prema srednjovekovnom trgu Valjevu. Postoji predeo na Maljenu koji je sačuvao rimski naziv Lastra (sa značenjem: kamena ploča). danas na Srpskom ima i naziv Samari.

Ovaj rimski put bio je u upotrebi državama i u srednjem veku. Koristio ih je prenemanjićki knez Časlav, šireći Srbiju do Save, a kasnije isto put vodio je vojske i trgovačke karavane sve do Debrica na Savi gde se nalazio dvor kralja Dragutina Nemanjića. Srpski, bugarski, ugarski i turski osvajači su obnavljali ili pravili nova utvrđenja pored puta radi kontrole prometa i osvojene teritorije Maljena, koji je često kroz istoriju svojim prostranstvima bio granično područje država. Mnoge današnje magistrale prate ovu rutu rimskih puteva, nesvakidašnjih građevinskih poduhvata u istoriji sveta.